Of je nu leraar Nederlands bent, leraar techniek, kleuterjuf of leraar op de hogeschool... Het is voor iedereen poëzieweek van 25 t.em. 31 januari 2024 en poëzie is voor iedereen van levensbelang. Ja, dat is echt waar. Dat zeggen Monique en Hans Hagen in hun geweldig fijne dichtbundeltje 'Poëzie HARDOP'. Zij raden een dagelijkse inname aan van 2,5 gedichten per dag en bij aanhoudend gezwets vragen ze zelfs de inname van de portie poëzie naar boven af te ronden.
We bewijzen onze leerlingen dus een gigagrote dienst wanneer we er dagelijks (of alé, zo veel als mogelijk) poëzie in kappen. En neen, niet alleen de leraar Nederlands/talen is daarvoor verantwoordelijk. Iedereen kan onze jongeren poëtisch injecteren. Lees maar!
In dit artikel lijsten wij enkele leuke ideeën op om rond poëzie te werken, hoe subtiel soms ook, in élke les en op elk moment.
Gedichten als smokkelwaar
Poëzie kan je op onnoemelijk veel momenten je les binnensmokkelen. Niet om het over poëzie an sich te hebben, maar wel omdat poëzie kan dienen om andere doelen te bereiken. 2 vliegen in 1 mep! Tjakka!
Bijvoorbeeld zo... De leerlingen krijgen een resem gedichten voorgeschoteld. Kunnen zij een vers vinden waarin zij zichzelf herkennen? Of hun buur? Of vinden ze een regel die past bij de actualiteit? Of bij het voorbije jaar? Iets over hun dromen of wensen?
En floep, een heus klasgesprek ontstaat.
Misschien kan je hen een Insta-gedicht laten zoeken op, jawel, Instagram om deze oefening nog persoonlijker te maken (leerlingen die zelf mogen kiezen, zijn altijd veel gelukkiger.) Je zou ervan versteld staan hoeveel leerlingen op Instagram de ene of andere dichter volgen en dus sowieso al dagelijks met poëzie in aanraking komen.
In deze oefening vertellen zij dus iets over een onderwerp dat op zich niks met poëzie te maken heeft. Maar jij hebt als leraar wel stiekem de poëziekaart getrokken waardoor de leerlingen ermee in contact kwamen. Katsjing!
2. Projecteer een raadgedicht!
Op deze website kan je voor elke leeftijd ('t is te zeggen, vanaf 7 jaar en ouder) leuke raadgedichten vinden. Het gedicht is bijna volledig gegeven op 1 of 2 woorden na. Kunnen de leerlingen raden welk woord ontbreekt? In groepjes laten zoeken naar dat woord en daarna de raadwoorden vergelijken met elkaar? Of individueel en dan alle woorden rond halen en door de leraar laten voorlezen? Of de leerlingen een raadgedicht voorschotelen en hen een week de tijd geven op het prikbord in de klas een raadwoord te laten opspelden? Er kan dan gestemd worden op het woord dat het beste in de context past.
(De website geeft ook de oplossing, no worries.)
3. Organiseer een spreekkoor
Keileuk om te doen. Warm de leerlingen bij aanvang van de les op met een spreekkoor of laat hen er bewegingen bij maken (dit ruikt naar een leuke, poëtische invalshoek voor de les LO). Ambiance verzekerd. Bij een spreekkoor ga je dus in groep het gedicht voorlezen. Je laat de leerlingen intonatie allerhande toevoegen (luider, stiller, hoger, lager, monotoon, traag, snel, alsof ze pijn hebben, blij of boos zijn...) Jij dirigeert en vertelt welke emotie in het voorlezen gestopt moet worden. Enkele voorbeelden van gedichten die zich daartoe goed lenen:
Rijmlap van Joris Denoo
Oote van Jan Hanlo
(auteur vooralsnog onbekend. Wie het weet: vertel het ons!)
4. Puzzelen met een woordenbrij
Het kernteam Lezen op onze school (waar TEAM TOPlesS in totaliteit deel van uitmaakt) bedacht 2 jaar geleden deze vakoverschrijdende en zeer gesmaakte poëzie-opdracht. Wij dropten een ware woordenmuur op de homepage van Smartschool. Daarmee bouwden bereidwillige leerlingen, collega's, directieleden EN ouders zelf een gedichtje. Het leukste, origineelste, grappigste ... gedichtje wint natuurlijk een leuke prijs.
Het artikel vind je hier.
5. Aan de slag met 1 woord
Geef elke leerling 1 uitgeknipt (cool) woord uit een tijdschrift. Laat hen dat woord in een zelfgemaakt vers stoppen waarin ze zichzelf aan de klas voorstellen/hun vakantie/hun toekomstdromen/hun voornemens voor het nieuwe jaar... Het zal even puzzelen en zuchten worden, maar daaruit komen de mooiste ideetjes!
6. Open je les met een gedicht
Welke les je ook geeft, er is altijd wel een gedichtje dat past bij jouw vak of bij het onderwerp dat je zal onderwijzen. In het boek 'Verlichte gedichten' van Joris Denoo staan 'intermezzo-gedichtjes' voor elk onderwijsvak als rode draad doorheen het boek.
7. Opleuken die cursus
Waarom je cursus niet pimpen met poëzie? Ja, ook jij, lieve leraar wiskunde (ken je het boek 'wis- en natuurlyriek' van Drs. P & Marjolein Kool al?). Opsmukken, die cursus! Wanneer de leerling zich over de cursus fysica buigt en plots een gedicht ziet opduiken waarin hij bijvoorbeeld ook nog eens een woord moet aanvullen (dat met de leerstof te maken heeft?!), dan zal die leerling een juichkreet moeilijk kunnen onderdrukken. Kan niet anders. Een goedgekozen gedichtje her en der smaakt altijd en overal!
Voorbeeldje voor in de cursus wiskunde:
WISKUNDIG VERLANGEN
Het is me reeds opgevallen dat ik vaak
m’n hoofd in zijn richting draai
de rechten L, B en C behoren tot dezelfde richting -
de lijnstukken (xy) en (df) zijn in dezelfde zin georiënteerd -
om hem toe te roepen en te zeggen dat ik van hem hou
en op dat moment kijkt hij naar mij één seconde -
één seconde is het driehonderdzestigste deel van een graad -
hij weet het.
Greet Vermeir, 14 jaar
IDEE: Laat een typisch wiskundig woord weg. Kunnen ze dat aanvullen? Of laat hen de foutieve wiskundige notaties uit dit gedicht halen.
8. Organiseer een straatpoëzie-wandeling!
Op deze website vind je een kaart met alle plekjes op aangeduid waar je in Nederland en Vlaanderen straatpoëzie kan vinden (is er een plek bij jou in de buurt die nog niet op de kaart staat, stuur dan een berichtje via de website. Zij passen aan!). Het kan leuk zijn een wandeling of een looptocht uit te stippelen langs straatpoëzie bij jou in de buurt, maar het is ook fijn om eens te kijken wat er allemaal voorhanden is qua straatpoëzie in de stad waar je met je klas of jaar naartoe trekt! 'Upspicen' van het stedenproject, met andere woorden. Geef toe, winnertje!
Op welke manier vul jij de poëzieweek in? Gebruik jij poëzie in de les?