"Er waren eens 2 oog-ver-blin-dend knappe dames die toe waren aan hun wekelijkse sportuitje. Na een intensieve training zaten ze nog wat gesjellig na te keuvelen in de cafetaria van het sportcentrum. De ene dronk er een chocomelkje, de andere een watertje. De barman vlijde zich bij het oogverblindende duo neder en trakteerde hen op een roseetje en een jenervertje. De dames waren door het dolle heen. Het roseetje en de jenever brachten het spraakorgaan en de hersencellen (degenen die nog niet waren afgebroken) serieus op gang, want niet veel later kwam het tweetal op het ingenieuze idee een blog op te richten voor boekhouders. Ze zouden de blog Studio SHOPlesS dopen."
Is dit verhaal 'waar' of 'niet waar'?
(laat de raderen draaien, ik kom er straks op terug).
Maar eerst presenteren wij u graag 2 superfijne boekjes: 'Er was misschien eens' en 'Beestig'.
In 'Beestig' brengen jeugdauteurs Guy Didelez en Frank Pollet de lezer in contact met Flurk het hangbuikzwijn, Mozart de leguaan, met Groene honden en Zuipmuizen. En geloof me, daarmee ben ik absoluut nog niet aan het einde van het dolkomische dierenrijtje. 'Beestig' is de opvolger van Onopgelost, Keigrappig en Waanzinnig. Net als zijn voorgangers is ook dit boekje een lust voor het lezersoog. Op een heel aantrekkelijke manier schrijven Didelez en Pollet dierenverhalen neer die je gewoonweg niet gelooft. Omdat ze zo ongelooflijk gek klinken. En toch... toch pretenderen de schrijvers dat de verhalen 'waar' zijn. Ja-wadde-dadde, zeggen wij dan!
'Er was misschien eens...' , geschreven door Kamiel De Bruyne & Yarne Daeren, gooit het over een ietwat andere boeg. De verhalen in dat mooie boekje zijn evenzeer moeilijk te geloven, maar het verschil met Beestig zit 'em in het feit dat je sommige verhalen dan ook effectief niet mág geloven. De lezer krijgt een aantal buitengewone en onthutsende verhalen voorgeschoteld waarvan hij moet uitmaken of ze waar of niet waar zijn. Je kan maar beter je beste speurneus uit de kast halen, want anders ben je een vogel voor de kat in het moeras van de verhalenoplichterij.
Maar dus... om nog even terug te komen op de inleiding van dit artikel.
Bovenstaande anekdote schuurt en schort langs alle kanten. En het gaat hem niet enkel over de boekhouder. Menig verhaallijn is volledig uit de lucht gegrepen. Maar voor je 't weet is het verhaal de wereld ingestuurd en wordt het onthaald als de pure waarheid (hier vind je trouwens het correcte verhaal). Als we iets geleerd hebben van die Oranje President, dan is het vooral dat er zoiets bestaat als 'fake news'. Dat wisten we natuurlijk al lang, maar je kan niet ontkennen dat die Oranje President het begrip 'fake news' echt een nieuwe boost heeft gegeven. Wat niet in zíjn kraam paste, werd dan maar fijntjes geparkeerd in het kraam van 'fake news' (en vól dat dat kraam was). En daarmee basta. Klus geklaard.
Maar zo werkt het natuurlijk niet. Het is belangrijk om nepnieuws feilloos te leren onderscheiden van nieuws waarmee we wèl aan de slag mogen. Al op jonge leeftijd kan het goed zijn leerlingen hiervan bewust te maken. Niet alles wat je hoort, is juist. Ook al klinkt het soms nog zó aantrekkelijk.
'Er was misschien eens' en 'Beestig' zijn zalige boekjes die je met verbijstering en ongeloof zal lezen, maar die je ook zo fantastisch leuk kan inzetten in de klas. Bijvoorbeeld in het kader van fake news en mediawijsheid.
Ideetjes om deze boeken in te zetten in de les:
Beloon de leerlingen na een noeste les met een leuk 'waar of niet waar - verhaal' of met een Beestig verhaaltje.
Maak een podcast voor de school waarin je elke week / maand 1 verhaal dropt: is dit verhaal waar of niet waar?
Post in de leerkrachtengroep elke maand een verhaal. Laat je collega's raden naar de waarachtigheid van het verhaal. De winnaar krijgt... (teambuilding)
Maak een schoolkrant rond fake news.
Hang een vlaggenlijn op op school met waargebeurde en geen waargebeurde verhalen... Laat leerlingen raden, erover praten, zelf beslissen op zoek te gaan naar de waarheid. Wie weet kan er wel schoolbreed een wedstrijd aan gekoppeld worden? Wij maakten een voorbeeldje voor jullie met 4 verhalen. Je kan deze hier downloaden. We stopten er ook enkele lege vlagjes bij voor jouw extra verhalen. Op de achterkant staat steeds of het verhaal waar of niet waar is en wat de bron is.
Surf het internet af naar aankopingspunten bij de verhalen die je hoorde (checken of dit verhaal klopt - mediawijsheid).
Je kan de leerlingen De Drie Wijzen laten spelen. Laat de leerlingen zelf een verhaal vertellen en de andere leerlingen raden of het waargebeurd is of niet.
In deze game rond nepnieuws is het de bedoeling zo veel mogelijk volgers te verzamelen.
Gebruik één van deze verhalen als intro op een les rond nepnieuws. De EDUbox hierover is een echte aanrader! Deze werd onlangs vernieuwd en kan je nu ook interactief gebruiken. Er zit zelfs een nieuw deeltje bij over Corona. Je kan de vernieuwde versie van de EDUbox Nepnieuws hier downloaden of op papier bestellen zolang de beperkte voorraad strekt.
Nog meer verhalen nodig? Je vindt heel wat broodje aap verhalen op deze site.
* Wij kregen deze boeken van Pelckmans uitgeverij, maar schrijven er enkel over omdat we het zo geweldig vinden.